Niksowizna jako wieś Gromady Łosewo w latach 1954-59.

Gromada Łosewo – dawna gromada, czyli najmniejsza jednostka podziału terytorialnego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w latach 1954-1972.
Gromady, z gromadzkimi radami narodowymi (GRN) jako organami władzy najniższego stopnia na wsi, funkcjonowały od reformy reorganizującej administrację wiejską przeprowadzonej jesienią 1954 do momentu ich zniesienia z dniem 1 stycznia 1973, tym samym wypierając organizację gminną w latach 1954-1972.
Gromadę Łosewo z siedzibą GRN w Łosewie utworzono (jako jedną z 8759 gromad w Polsce)  w powiecie kolneńskim w woj. białostockim, na mocy uchwały nr 17/V WRN w Białymstoku z dnia 4 października 1954.
W skład jednostki weszły obszary dotychczasowych gromad Łosewo i Janowo ze zniesionej gminy Mały Płock oraz obszar dotychczasowej gromady Niksowizna ze zniesionej gminy Czerwone w tymże powiecie. Dla gromady ustalono 11 członków gromadzkiej rady narodowej.
31 grudnia 1959 gromadę Łosewo zniesiono, włączając jej obszar do gromad Kąty (wieś Łosewo), Dobrylas (wieś Niksowizna) i Kolno (wieś Janowo).

źródło: wikipedia

Turośl i okolice w XIX wieku.

Miejscowości Suwalszczyzny i ziem przyległych w końcu XIX w.

Wybór na podstawie „Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich“, tom XII, XV.

Oryginalny tekst pełen jest skrótów, które utrudniają szybkie zrozumienie i przyswojenie tekstu. Dlatego też pozwoliłem sobie uwspółcześnić poniższy tekst.

Turośl - inaczej Bączki, osada kościelna, powiat kolneński, gmina i parafia Turośl, posiada kościół parafialny drewniany, wzniesiony w roku 1873, pokryty blachą roku 1887, sąd gminny, urząd gminny, szkołę początkową. W 1827 r. było 3 domy, 21 mieszkańców.
Gmina Turośl posiada 12,429 mórg lasów rządowych, 336 mórg łąk rządowych na Serafinie, 317 na Łachach, 1359 na Lemanie, 34,456 mórg gruntu włościańskiego i 8855 mieszkańców (56 protestantów i 30 żydów).
W skład gminy wchodzą następujące wsi, wyłącznie zamieszkałe przez Kurpi: Adamusy, Bączki, Cieciory, Cieloszka, Jurki, Ksebki, Klękor, Krusza, Leman, Łączki, Łacha., Nowa Ruda, Podgórze, Podpiłki z os. leśną Olszynka, Piekło, Pupkowizna, osada Pudełko, Potasie z osada Ciaki, Świnia z osadą Czarnybród, Serafin, Szablaki Puszczańskie, Trzcińskie, Turośl, Wanacya, Wyżega, Zimna i Zejfryd. Z pomiędzy wsi obszerniejsze: Łączki i Łacha (po 2000 mórg), Cieciory i Leman (po 1700 mórg), Ksebki (1800 mórg), Nowa Ruda (1600 mórg).
Turośl powstała w końcu zeszłego stulecia; pierwotnie była to osada leśniczego. W 1805 r. staraniem Michała Szaniawskiego, leśniczego i wójta gminy, zbudowano na wzgórzu kościół, filię parafii Kolno. Włościanie wsi okolicznych zobowiązali się utrzymywać proboszcza i zbudować plebanię. Wsie: Cieciory, Cherubin (Charubin), Cieloszka, Krusza, Leman, Nowa Ruda, Pieklik, Pupki, Potasie, Popiołki, Serafin, Trzcińskie, Wanacya zobowiązały się dawać na utrzymanie kapelana w Turośli 300 złotych polskich, 39½ korców żyta, 30 korców jarżyny, 63 centnara siana i 1 morgę ogrodu z każdych 10 domów. W 1819 r. znajdujemy osadę nadleśniczą, podleśnego, komornika i kapelana, razem 20 mieszkańców. W 1827 r. 3 domy i 21 mieszkańców. Okrąg leśny Turośl wchodzi w skład straży Nowa Ruda; ma 810 mórg lasu sosnowego gdzie; ruda, bursztyn, zające i cietrzewie. Turośl, parafia filialna, dekanat kolneński, 4327 dusz. Lu. Krz.

 Turośl i okolice - fragment mapy z XIX wieku.

Wieś Niksowizna i Cherubin w tygodniku z 1914 roku.

Opracowań historycznych o wsi Niksowizna jest tak niewiele, że każda wzmianka na jej temat warta jest rozpowszechnienia. Oto fragmenty tygodnika krajoznawczego ZIEMIA  z artykułem o Puszczy Zielonej, w którym wzmiankowano Niksowiznę.

Ziemia. Tygodnik Krajoznawczy Ilustrowany.1914 R.5 nr10

Fragment strony tytułowej.

Rodzinę Niksa zaliczono do najstarszych rodzin kurpiowskich.



Ciekawa historia związana ze wsią Cherubin.

Niksowizna w Słowniku Geograficznym .... z 1880 roku

Strona tytyłowa Słownika

Objaśnienie skrótów mr. oraz mk.

Widzimy, żę wg danych z 1827 roku, Niksowizna była wsią rządową, miała 25 domów, 124 mieszkańców oraz 884 mórg obszaru.

Błąd ( tzw. literówka ) w nazwie Niksowizna.

Gugnaccy ze wsi Ptaki - dzieci Ludwika i Doroty.

Ludwik Gugnacki był moim pradziadkiem. Niestety przekazy rodzinne na jego temat są bardzo skromne. Ludwik z Dorotą bardzo wcześnie osierocili swoje dzieci, które nie potrafiły przekazać informacji o ich życiu, dokonaniach, następnym pokoleniom. Mnie do tej pory nie udało się odnaleźć żadnych matrykaliów bezpośrednio związanych z Ludwikiem i Dorotą. Informacje, które posiadam to zlepek relacji rodzinnych pochodzący od bliższej i dalszej rodziny. Wszystkie zatem informacje będą wymagały potwierdzenia.
Ludwik Gugnacki urodził się najprawdopodobniej w przedziale lat  1860 -1880, w Ptakach lub Samulach (być może na rodzinę tę wołano w Samulach Rybaki, do Rybaka). Metrykalia z parafii Turośl wymieniają urodzonego w 1866 Ludwika Gugnackiego ale  wsie Ptaki jak i Samule nie należały wtedy do parafii Turośl i nie ma pewności, że to "nasz" Ludwik. Ok 1896 roku ożenił się z Dorotą Gadomską, która wg przekazów rodzinnych nie pochodziła z Ptaków (mogła pochodzić z Kurpi, co należy rozumieć, w tym przypadku, jako okolice położone na zachód od wsi Ptaki). W 1897 roku urodził się ich najstarszy syn, któremu dano na imię Piotr Stanisław. W roku 1904 urodził się Bronisław (mój dziadek). W następnych latach rodzą się kolejne dzieci Aleksandra i Aleksander. Wszystkie dzieci urodziły się w Ptakach gdzie rodzina mieszkała. Wg niektórych relacji Ludwik z Dorotą prowadzili sklep, który znajdował się na siedlisku zwanym dziś "do Matejusa". 
Ludwik zmarł ok 1909 roku na zapalenie płuc, po tym jak przemarzł w czasie podróży po towar lub prac polowych. Pochowany jest na starym cmentarzu w Kolnie. Niestety nagrobek nie zachował się do naszych czasów. Fragment po krzyżu nagrobnym jest jedynym świadkiem tej mogiły a i samo miejsce wskazać mogą już tylko nieliczni.
Schorowana Dorota nie mogąc poradzić sobie z wyżywieniem dzieci przekazała je na wychowanie (lub na tzw. służbę) do Dzierzbi, do majątku Lasockich. Sama miała znaleźć schronienie u siostry, która wyszła za mąż za brata Ludwika. Rodzina ta mieszkała na siedlisku zwanym Rafałowe  a jej potomkami jest dziś m.in rodzina Cichych. Dorota zmarła ok 1916 roku w okolicach wsi Poryte, gdzie została pochowana. Może to świadczyć  o tym, że być może odwiedziła przed śmiercią swoje dzieci albo razem z nimi jakiś czas mieszkała. Pamiętajmy, że były to lata I wojny św. Okolice Kolna były zniszczone i ograbione najpierw przez wojska rosyjskie, później przez Prusaków.  Większość mieszkańców tamtejszych okolic musiała dosłownie walczyć o przetrwanie. Tym trudniej wyobrazić sobie  los osieroconych, rozdzielonych  dzieci, pozbawionych wsparcia najbliższych. 

Dzieci Ludwika i Doroty po zawierusze wojennej powróciły do wsi Ptaki. Każdy osiadł na własnym skrawku ziemi i założył rodzinę. Wszyscy w miarę spokojnie żyli zmagając się jak większość z trudem życia codziennego. Ich historia jednak to temat na następne, oddzielne posty.

Fragment mapy wsi Ptaki ( tzw. Ptaki Niższe)
1. Siedlisko Do Matejusa gdzie wg przekazów miał sklep Ludwik Gugnacki.
2. Siedlisko Rafałowe gdzie wg przekazów rodzinnych miał mieszkać brat Ludwika.




 Kolno z roku 1916  po zniszczeniach  wojennych. Tak wyglądało większość domostw w okolicach Kolna.